Дайджэст навін аб праваслаўі ў свеце (8 - 14 чэрвеня)

Сусветны Патрыярх Варфаламей I. Фота: orthodoxtimes.com

Канстантынопаль

На ўрачыстасцях у гонар Святых Апосталаў Варфаламея і Варнавы у дзень святкавання свайго нябеснага пакравіцеля Сусветны Патрыярх Варфаламей выступіў са зваротам, падкрэсліўшы, што Праваслаўная вера не пакідае месца для песімізму, нават перад абліччам найскладанейшых глабальных праблем, такіх як змяненне клімату, эканамічныя крызісы і войны. Ён асабліва адзначыў важнасць сацыяльнай згуртаванасці, салідарнасці і міру, а таксама ролю Царквы ў вырашэнні гэтых задач. Яго словы сталі натхняльным заклікам да вернікаў і ўсіх людзей добрай волі да актыўнай працы ў імя лепшай будучыні.

Албанія – Канстантынопаль

Архіепіскап Тыранскі і ўсяе Албаніі Ян здзяйсняе афіцыйны візіт у Сусветны Патрыярхат у Канстантынопалі, які пачаўся ў пятніцу, 13 чэрвеня. Архіепіскап прыбыў апоўдні ў суправаджэнні сваёй дэлегацыі. У суботу, 14 чэрвеня, ён узначаліў Даксологію ў Патрыяршым храме Святога Георгія, пасля чаго адбылася афіцыйная сустрэча з Сусветным Патрыярхам Варфаламеем і сябрамі Свяшчэннага Сінода Усяленскага патрыярхату. Сёння, у нядзелю, 15 чэрвеня, Сусветны Патрыярх і Архіепіскап Ян саслужаць святочную Боскую літургію ў Патрыяршым храме. Гэты візіт падкрэслівае цесныя сувязі паміж Албанскай Праваслаўнай Царквой і Сусветным Патрыярхатам, а таксама іх імкненне да ўмацавання адзінства і супрацоўніцтва ў Праваслаўным свеце. Сустрэчы такога ўзроўню спрыяюць абмену вопытам і вырашэнню актуальных пытанняў, якія стаяць перад сусветным Праваслаўем.

Антыёхія-Канстантынопаль

Патрыярх Антыяхійскі Ян X накіраваў віншавальнае пасланне Сусветнаму Патрыярху Варфаламею з нагоды яго імянін, якія адзначаліся 11 чэрвеня 2025 года. У сваім пасланні Патрыярх Ян выказаў сваю радасць і пашану да гэтага асаблівага дня, пажадаўшы Сусветнаму Патрыярху Варфаламею доўгіх гадоў жыцця, духоўнай крэпасці і добрага здароўя, каб ён мог працягваць сваю працу на карысць ўсяго Праваслаўя. Патрыярх Ян таксама выказаў надзею на далейшае супрацоўніцтва паміж дзвюма Цэрквамі дзеля дабра і карысці ўсіх.

Украіна

На мінулым тыдні старажытны Сафійскі сабор у Кіеве атрымаў пашкоджанні ў выніку расійскіх бамбардзіровак. Украінскія ВПС паведамілі, што расійскія ваенныя атакавалі Украіну 322 паветранымі ўдарнымі адзінкамі, пераважна нацэленымі на Кіеў. Гэты інцыдэнт выклікае сур'ёзныя апасенні наконт захавання культурнай спадчыны і бяспекі культавых і грамадзянскіх аб'ектаў ва ўмовах канфлікту. Міжнародная супольнасць заклікае да абароны гістарычных помнікаў і спынення ваенных дзеянняў.

Албанія

На мінулым тыдні Архіепіскап Албанскі Ян здзейсніў візіт да мусульманскіх лідараў у Тыране, працягваючы традыцыю гарманічнага суіснавання і супрацоўніцтва рэлігійных суполак у Албаніі, закладзеную яго папярэднікам архіепіскапам Анастасіем. Гэты візіт дэманструе працоўную мадэль мірнага суіснавання розных канфесій у адной дзяржаве.

Сербія

Патрыярх Сербскі Парфірый сустрэўся з Прэм'ер-міністрам Рэспублікі Сербія, прафесарам доктарам Джурам Мачутам, абмеркаваўшы важнасць духоўных і культурных каштоўнасцей, нацыянальнай ідэнтычнасці і адзінства. Падчас сустрэчы Патрыярх выказаў сваю падтрымку і даў дабраславенне Прэм'ер-міністру ў яго важнай грамадскай ролі. Прэм'ер-міністр праінфармаваў Патрыярха аб урадавых ініцыятывах па ўнясенні паправак у Закон аб школьных падручніках, накіраваных на стандартызацыю навучальных праграм для захавання культурнай ідэнтычнасці і гістарычнай свядомасці. Прэм'ер-міністр таксама абмеркаваў меры па нармалізацыі працы вышэйшых навучальных устаноў. Патрыярх прывітаў гэтыя ініцыятывы, падкрэсліўшы, што адукацыя, мір, узаемаразуменне і павага з'яўляюцца асновамі спелага і прагрэсіўнага грамадства.

Аўстрыя

Мітрапаліт Аўстрыйскі і Экзарх Венгрыі Арсеній, Сусветны патрыярхат, выказаў салідарнасць з сем'ямі і школьнай супольнасцю Граца пасля ўзброенага нападу на дзяржаўную школу, у выніку якога загінулі дзесяць чалавек. Мітрапаліт Арсеній заявіў, што духавенства аўстрыйскай Мітраполіі Сусветнага патрыярхату кругласутачна даступна для аказання духоўнай падтрымкі школам і крызісным цэнтрам. Іерарх заклікаў грамадства змагацца з псіхалагічным гвалтам і ствараць бяспечныя прасторы для дзяцей і моладзі. Ён таксама настойліва заклікаў палітычныя і духоўныя ўлады актывізаваць свае намаганні па абароне дзяцей і маладых людзей у справе прадухілення будучых трагедый.

Германія

Сусветны Патрыярх наведаў Мюнхен, дзе быў удастоены ўзнагарод за ўклад у экуменічны дыялог. Прадстаяцель Канстантынопальскай царквы наведаў рэлігійных дзеячаў, уключаючы кардынала Райнхарда Маркса. Сусветны Патрыярх таксама здзейсніў паломніцтва ў Царкву Збавіцеля, дзе раней служыў. Пасля цырымоніі ўзнагароджання ён сустрэўся з Манфрэдам Веберам, Прэзідэнтам Еўрапейскай народнай партыі (ЕНП).

Афон

Афон сутыкнуўся з надзённай неабходнасцю аднаўлення чатырох сваіх манастыроў – «Дахіар», «Ксенафонт», «Святы Панцеляймон» і «Сіманапетра» – пасля нядаўняга землятрусу магнітудай 5,3 бала па шкале Рыхтэра. Шкода, хоць і не пагражае агульнай структуры будынкаў, сур'ёзна пашкодзіла іх элементы, паставіўшы пад пагрозу неацэнныя фрэскі і мазаікі.

Групы інжынераў і спецыялістаў з Салонікаў, уключаючы прадстаўнікоў Тэхнічнай палаты Грэцыі, Цэнтра па захаванні спадчыны Афона і Універсітэта Арыстоцеля, праводзяць маштабныя праверкі. Іх папярэднія ацэнкі паказваюць, што поўнае аднаўленне пашкоджанняў можа абысціся ў 7 мільёнаў еўра, хоць канчатковая сума будзе вядома пасля агляду ўсіх пацярпелых абіцеляў.

Асаблівую трывогу выклікае стан манастыра Ксенафонт, дзе ў старым кафаліконе X стагоддзя з фрэскамі XIV стагоддзя выяўлены сур'ёзныя расколіны ў купалах, якія прывялі да адслойвання жывапісу. Аналагічныя праблемы выяўлены ў манастыры Дахіар, дзе знаходзяцца фрэскі XVI стагоддзя. У Пантократоры і Ватапедзе таксама праводзяцца праверкі стану фрэсак, а ў Сіманапетры зафіксаваны пашкоджанні фрэсак і цэнтральнага крыла.

Спецыялісты падкрэсліваюць неабходнасць неадкладных рамонтных работ. Захаванне культурнай і духоўнай спадчыны Афона з'яўляецца прыярытэтам, які патрабуе неадкладных дзеянняў.

Фінляндыя

На мінулым тыдні ў Архіепіскапскай рэзідэнцыі ў Хельсінкі адбылося чарговае пасяджэнне Архірэйскага Сабора Фінляндскай Праваслаўнай Царквы . Пад старшынствам Архіепіскапа Хельсінкі і ўсёй Фінляндыі Іллі, у рабоце Сабора прынялі ўдзел іерархі Фінляндскай царквы.

Сабор разгледзеў і прыняў шэраг ключавых рашэнняў, якія тычацца розных аспектаў царкоўнага жыцця.

Адным з цэнтральных пытанняў стала зацвярджэнне змененага Плана навучання для тых, хто рыхтуецца прыняць Праваслаўе. Важным дадаткам да богаслужбовай практыкі стала адабрэнне тэксту малітвы для тых, хто далучаецца да Праваслаўя, з выключэннем зямнога паклону і чытання яе ў кантэксце абяцанняў адданасці праваслаўнаму веравучэнню.

Значным рашэннем стала ўсталяванне даты штогадовага царкоўнага святкавання іконы Хрыста Уседзяржыцеля, т.зв. «Эвака-іконі», якое пачынаючы з 2026 года будзе заўсёды адзначацца 20 красавіка.

У сферы адукацыі Сабор ухваліў курс па прадмеце «матэрыяльная культурная традыцыя» ў рамках падрыхтоўкі да царкоўнай працы.

Сярод іншых прынятых рашэнняў: зацвярджэнне інструкцый для праваслаўных ваенных капеланаў і падпісанне прынцыпаў прытрымлівання клірыкамі агульнацаркоўнай лініі. Было прынята рашэнне аб правядзенні агульных курсаў павышэння кваліфікацыі настаяцеляў з 2026 года, адказнасць за якія будзе па чарзе класціся на епархіі ФПЦ.

У пятніцу, 6 чэрвеня, у Праваслаўнай семінарыі ў Ёэнсуу адбыўся падрыхтоўчы семінар, які сабраў трыццаць з трыццаці пяці дэлегатаў будучага Памеснага сабора Фінляндскай Праваслаўнай Царквы (ФПЦ) 2025 года. Мэтай семінара стала стварэнне платформы для абмеркавання ключавых ініцыятыў і актуальных пытанняў царкоўнага жыцця.

Адкрыў мерапрыемства архіепіскап Фінляндскі Ілія, які ў сваім прывітальным слове падзяліўся ўражаннямі і высновамі першых месяцаў свайго першасвяціцельскага служэння. Архіепіскап Ілія падкрэсліў важнасць умацавання экуменічных і грамадскіх сувязей, а таксама кантактаў са сродкамі масавай інфармацыі. Ён заклікаў дэлегатаў і ўсю Царкву да адкрытага абмеркавання, уключаючы самыя складаныя і актуальныя пытанні.

Сярод цэнтральных тэм семінара быў даклад прафесара Пека Меца па пытанні магчымасці жаночага дыяканскага служэння і ўмацавання царкоўнага статусу жанчын. Пасля дакладу адбылося канструктыўнае абмеркаванне яго асноўных палажэнняў.

Яшчэ адным важным пытаннем стала падрыхтоўка новага Мэтавага плана і плана дзейнасці ФПЦ на перыяд 2026–2030 гадоў. Даклад выклікаў ажыўленую дыскусію, вынікі якой будуць улічаны рабочай групай пры далейшай працы. Канчатковы рапарт будзе прадстаўлены Царкоўнаму ўпраўленню ФПЦ восенню, пасля чаго Мэтавы план і план дзейнасці паступяць на зацвярджэнне Памеснага сабора ФПЦ.

Уганда

На мінулым тыдні ва Угандзе шырока абмяркоўваўся заклік Праваслаўнай Царквы да прэзідэнта Ёверы Мусевені аб прабачэнні і вызваленні палітычных зняволеных. З гэтым важным пасланнем выступіў Архіепіскап Іеранім Музеі падчас урачыстай малітоўнай службы ў праваслаўным саборы Святога Мікалая ў Намунгооне.

Служба была прысвечана памяці Угандзійскіх мучанікаў і місіянераў Праваслаўнай веры ў краіне. Публічна агучаная пазіцыя Царквы па такім далікатным палітычным пытанні, як вызваленне палітычных зняволеных, падкрэслівае актыўную ролю праваслаўнай грамады ў нацыянальным дыялогу, яе прыхільнасць сацыяльнай справядлівасці і прымірэнню.

Кіпр

11 чэрвеня, у дзень памяці апостала Варнавы, аднаго з заснавальнікаў Кіпрскай Праваслаўнай Царквы, у кафедральным саборы апостала Варнавы ў Нікасіі адбылося архірэйскае саслужэнне. Богаслужэнне ўзначаліў Блажэннейшы Архіепіскап Кіпрскі Георгій, у ім прынялі ўдзел прадстаўнік Сусветнага Патрыярхата мітрапаліт Ірландскі Якаў і сябры Свяшчэннага Сінода Кіпрскай Царквы.

У сваёй пропаведзі Архіепіскап Георгій закрануў бягучыя падзеі на Кіпры, асудзіўшы "недапушчальны фанатызм" і "крайнія праявы" сярод тых, хто "не прызнае праваслаўнага ладу думак ні ў аднаго Патрыярха, Архіепіскапа ці епіскапа, акрамя саміх сябе". Ён падкрэсліў, што "Свяшчэнны Сінод усвядоміў небяспеку і паклаў канец гэтаму адхіленню, якое, як адступленне ад правільнай веры, уяўляе сабой новую ерась".

Архіепіскап Георгій нагадаў пра веру, перададзеную апосталамі Варнавай і Паўлам, і заклікаў паству "трымацца гэтай веры" і "адвярнуць вушы ад тых, хто з пыхай і эгаізмам крычыць сабе на шкоду".

Царква выказала смутак з нагоды немагчымасці правесці службу ў акупаваным манастыры апостала Варнавы і зноў заявіла аб прыхільнасці вызваленню Кіпра і захаванню праваслаўнай веры і нацыянальнай самабытнасці.

ЗША

З 9 па 11 чэрвеня 2025 года ў Ірвіне, Каліфорнія, прайшла канферэнцыя на тэму: "Развіццё Праваслаўя", арганізаваная Мітраполіяй Сан-Францыска. Мерапрыемства было прысвечана навучанню праваслаўных хрысціян практычным інструментам евангелізацыі, знамянуючы сабой важны зрух у стратэгіі Архіепіскапіі Сусветнага патрыярхата ў ЗША.

Традыцыйна праваслаўныя цэрквы ў Амерыцы служылі перш за ўсё культурнымі і духоўнымі цэнтрамі для імігранцкіх абшчын, а евангелізацыя зводзілася да захавання веры сярод нашчадкаў. Аднак гэтая канферэнцыя дэманструе адыход ад мадэлі "этнічнай царквы" да мадэлі адкрытай місіянерскай царквы. Гэты стратэгічны зрух накіраваны на распаўсюджванне праваслаўнай веры за межамі этнічных грамад, робячы Царкву даступнай і прывабнай для больш шырокай аўдыторыі.

Эстонія

Парламент Эстоніі ў другім чытанні прыняў новую рэдакцыю Закона аб цэрквах і прыходах. Гэты крок накіраваны на ўзмацненне нацыянальнай бяспекі і стварэнне прававой асновы для магчымага спынення дзейнасці Эстонскай праваслаўнай хрысціянскай царквы, калі яна не разарве свае кананічныя сувязі з Маскоўскім патрыярхатам.

Раней прэзідэнт Эстоніі Алар Карыс адмовіўся падпісаць красавіцкую версію закона, цяпер яго заўвагі былі ўлічаны дэпутатамі. З новай рэдакцыі выключана палажэнне, якое магло быць вытлумачана занадта шырока. Таксама быў падоўжаны тэрмін для прывядзення дзейнасці рэлігійных аб'яднанняў у адпаведнасць з законам – з двух да шасці месяцаў.

Ключавыя змены ў законе ўключаюць:

Забарону на сувязі з пагражаючымі Эстоніі цэнтрамі ўплыву.

Забарону эканамічных сувязей.

Дакладнае вызначэнне пагрозы нацыянальнай бяспецы: Закон дэталёва вызначае паняцце пагрозы эстонскай дзяржаве. Да яе адносяцца падбухторванне, падтрымка і фінансаванне дзеянняў супраць незалежнасці або тэрытарыяльнай цэласнасці Эстоніі, гвалтоўнае змяненне канстытуцыйнага ладу, падтрымка ваеннай агрэсіі, заклікі да вайны, тэрарыстычныя злачынствы або незаконнае прымяненне сілы. Для ўступлення ў сілу закон павінен прайсці трэцяе чытанне ў парламенце і быць падпісаны прэзідэнтам.

Паўднёвая Карэя

На мінулым тыдні прафесар Васіліёс Адрахтас з Аўстраліі прачытаў лекцыю на тэму «Адна вера, мноства выразаў: Формы святасці ў Візантыі» у Моладзевым аб'яднанні «Сіндэсмас» прыхода Святога Мікалая ў Сеуле.

Мерапрыемства прыцягнула ўвагу каля пяцідзесяці маладых людзей. Мітрапаліт Карэйскі Амвросій выказаў шчырую падзяку прафесару Адрахтасу. Ён падкрэсліў каштоўнасць лекцыі, адзначыўшы, што яна прадаставіла «багаты матэрыял», неабходны для запланаванага паглыбленага вывучэння тэмы святасці ў Карэйскай Мітраполіі на працягу 2026 года.

Беларусь

На мінулым тыдні ў старажытным Полацку прайшлі ўрачыстыя мерапрыемствы, прысвечаныя знамянальнай даце – 900-годдзю з дня заснавання Спаса-Ефрасіннеўскага Полацкага жаночага манастыра. Гэтая абіцель, заснаваная ў XII стагоддзі прападобнай Ефрасінню Полацкай, з'яўляецца адным з найстарэйшых і найбольш значных духоўных цэнтраў беларускага народа, сімвалам захавання культурнай спадчыны.

Заснаваны каля 1125 года, Спаса-Ефрасіннеўскі манастыр стаў не толькі месцам малітвы, але і буйным культурным і асветніцкім цэнтрам. Тут вялася актыўная перапіска кніг, ствараліся творы сакральнага мастацтва.

Італія

Акт вандалізму ўзрушыў хрысціянскую абшчыну Ольбіі. Адбылося пранікненне ў гістарычную капліцу Санта-Крочэ, якая ўжо некалькі гадоў як перададзена ў карыстанне праваслаўнаму прыходу.

Інцыдэнт адбыўся ў ноч з суботы на нядзелю, у свята Пяцідзесятніцы. Вандал узламаў уваходныя дзверы царквы, перакуліў падсвечнікі, пашкодзіў ікону Хрыста Пантократара.

Карабінеры неадкладна прыбылі на месца і выявілі на падлозе мабільны тэлефон і сляды абутку ў разлітым алеі, што стала ключавой улікай.

Джані Сата, прыходскі святар каталіцкай царквы Сан-Паола, выказаў салідарнасць, назваўшы тое, што адбылося, "відавочна антыхрысціянскім актам". Падазраваны добраахвотна з'явіўся ў паліцыю ў нядзелю ўвечары і прызнаў сваю адказнасць за злачынства.

Агляд падрыхтавалі прот. Георгій Рой